Linux Dağıtımlarında Kullanabileceğiniz Faydalı 50 Komut

Linux dağıtımlarını, terminal üzerinden kullanıyorsanız ya da terminal ile kullanmaya başlamak istiyorsanız bu yazı tam size göre. Linux komutları, kullanımızı ve performansınız üst düzeye çıkaracak bir konudur. Gerek bilgisayar-laptop üzerinden gerekse tek kart bilgisayarlar ile Linux kullanırken bu komutlara oldukça ihtiyaç duyuyoruz. Eski Bilgisayar ve Laptoplara Linux kurulumu yazımızdan sonra, mail ve iletişim sayfası aracılığı ile bir çok kullanıcımız yararlı ve bilinmesi gereken komutlar hakkında bir yazı isteklerini ilettiler, buna istinaden bu içeriği sizler için hazırladık ve derledik! Ayrıca komutların bir çoğu bir çok Linux dağıtımında çalışıyor fakat tamamen uyumlu olarak Ubuntu/Debian dağıtımlarında (örneğin severek kullandığımız Linux dağıtımı olan “armbian” da hepsi) çalışıyor.

Linux’ta giriş yapabileceğiniz iki kullanıcı modu vardır. Biri temel erişim ayrıcalıklarına sahip bir kullanıcı modu, diğeri ise yönetici erişim ayrıcalıklarına sahip bir moddur bu moda “root” Türkçe karşılığı olarak kök erişimi ya da süper kullanıcı denir. Bazı komutlar ve görevler temel ayrıcalıklarla gerçekleştirilemez, bu nedenle bunları gerçekleştirmek için onlara süper kullanıcı yani “root” ayrıcalıklarıyla girmeniz gerekir. Daha önce komutların girildiği terminal örneklerine göz attıysanız bazı komutların “sudo” ön ekleriyle başladığını farketmiş olabilirsiniz, bu da bilgisayara komutu “root” kullanıcı ayrıcalıklarıyla çalıştırmasını söylendiği anlamına gelir. Ayrıca “sudo” komutunun açılımı “Super user do” yani süper kullanıcı yapar/yapsın olduğunu belirtelim

İpucu

Her komuttan önce sudo ön ekini girmek belli bir zamandan sonra sıkıcı gelmeye başlayabilir, her komutu “root” kullanıcı ayrıcalıklarıyla çalıştırmak için terminal boşken yazacağınız “sudo su” komutu ile “root” kullanıcı yetkilerini o terminalde kalıcı hale getirebilirsiniz, bu komuttan sonra o terminalde gireceğiniz her komut “root” yetkisi ile çalıştırılacaktır. Ayrıca “su” komutunun açılımı SuperUser yani süper kullanıcı olduğunu belirtelim.

Genel Komutlar

• apt-get update: Sisteminizdeki paketlerin(packages) listesini depolardaki(repositories) listeyle senkronize eder. En son sürümü kurduğunuzdan emin olmak için yeni paketleri kurmadan önce(bir alttaki komutu kullanmadan önce) kullanın.
• apt-get upgrade: Yüklediğiniz tüm yazılım paketlerini yükseltir.
• clear: Önceden çalıştırılan komutları ve metni-şekilleri terminal ekranından siler.
• date: Güncel tarihi yazdırır(sisteminize göre).
• find / -name deneme.txt: Tüm sistemde deneme.txt dosyasını arar ve dosyayı içeren tüm dizinlerin bir listesini çıkarır. buradai -name parametresi yerine farklı parametreler kullanabilirsiniz.
• nano deneme.txt: Linux varsayılan metin düzenleyicisi Nano’da deneme.txt dosyasını açar. Eğer böyle bir dosya varsa doğrudan onu açar, eğer yoksa nano terminale gelince, içine veri girdikten sonra Ctrl+X devamında “Y” basarak dosyayı kaydederek dosyayı oluşturabilirsiniz.
• poweroff: Sistemi hemen kapatmak için kullanılır.
• raspi-config ya da armbian-config: Yapılandırma ayarları menüsünü açar. Bu komut bazı dağıtımlarda çalışıyor örneğin Rasbpian ve Armbian.
• reboot: Hemen yeniden başlatmak için
• shutdown -h now: Sistemi hemen kapatmak için kullanılır. Buradaki -h parametresi saat olarak algılanır, buraya yazacağınız saat formatına göre işlem yapar.
• shutdown -h 01:22: 01:22’de sistemi kapat.
• startx: Eğer sisteminizde GUI paketleri yüklüyse, kullanıcı arabirimi yani GUI’yi çalıştırır.

Dosya ve Dizin Komutları

• cat deneme.txt: deneme.txt dosyasının içeriğini doğrudan terminalde görüntüler ya da bash scriptleri içinde doğrudan veri olarak çekilir.
• cd /abc/xyz: Mevcut dizini /abc/xyz dizinine değiştirir.
• cp deneme: Deneme dosyasını veya dizini kopyalar ve belirtilen bir yere yapıştırır. Örneğin: cp deneme.txt /home/pi/office/ deneme2.txt bu komut ile deneme.txt isimli dosyayı /home/pi/office/ konumuna deneme2.txt olarak kopyalar.
• ls -l: Dosya boyutu, değiştirilme tarihi ve izinlerle birlikte geçerli dizindeki dosyaları listeler.
• mkdir deneme_konum: Mevcut dizin içerisinde deneme_konum adında yeni bir dizin oluşturur.
• mv deneme: Deneme isimli dosyayı veya dizini belirtilen bir yere taşır. Örneğin: mv deneme.txt /home/pi/office/ . Bu komut ile deneme.txt isimli klasör /home/pi/office/ konumuna taşınır, ayrıca bu komut dosyaların isimlierini değiştirmek içinde kullanınılır, Örneğin: mv deneme.txt yeni_isim.txt . Burada dikkat edilmesi gereken konu, aynı dizinde olmak zorunda olmasıdır.
• rm deneme.txt: deneme.txt dosyasını siler.
• rmdir ornek_dizin: ornek_dizin dizinini siler (yalnızca dizin boşsa).
• scp [email protected]:/some/path/test.txt: SSH üzerinden bir dosya kopyalar. Bir bilgisayardan, diğer bilgisayar’a dosya indirmek için kullanılabilir. [email protected], bilgisayarın kullanıcı adı ve yerel IP adresidir ve /some/path/test.txt, bilgisayardaki dosyanın yolu ve dosya adıdır.
• touch deneme.txt: Mevcut dizinde deneme.txt adlı yeni, boş bir dosya oluşturur.
• zip denemezip dosya1 dosya2 dosya3 denemezip isminde dosya1, dosya2, dosya3 dosyalarını içeren bir .zip paketi oluşturur.
• unzip denemezip.zip .zip dosyasını çıkartır.
• tar xvf birden fazla dosyayı birleştirip “tar” yapmak için kullanılır.

İpucu

YUKARI OK tuşuna basmak, komut istemine girilen son komutu yazdıracaktır. Bu, önceki komutları tekrar etmenin veya komutlarda düzeltmeler yapmanın hızlı bir yoludur.

Ağ ve İnternet Komutları

• ifconfig: Kullandığınız ağ bağlantılarının durumunu kontrol etmek için (genelde wlan0’ın ya da eth0’ın bir IP adresi alıp almadığını görmek için bu sayede hangi wlan ya da ethernet arayüzünün kullanıldığı görebilirsiniz).
• iwconfig: Kablosuz adaptörün hangi ağı kullandığını kontrol etmek için.
• iwlist wlan0 scan: Mevcut kablosuz ağların bir listesini yazdırır.
• iwlist wlan0 scan | grep ESSID: Grep’i, yalnızca ihtiyacınız olan alanları listelemek için bir alanın adıyla birlikte kullanın (örneğin, yalnızca ESSID’leri listelemek için).
• nmap: Ağınızı tarar ve bağlı cihazları, bağlantı noktası numarasını, protokolü, durumu (açık veya kapalı) işletim sistemini, MAC adreslerini ve diğer bilgileri listeler.
• ping: Bir ağa bağlı iki cihaz arasındaki bağlantıyı test eder. Örneğin, 10.0.0.32 ip adresine ping göndermek, aygıta bir paket gönderecek ve bir yanıt bekleyecektir. Aynı zamanda web sitesi adresleriyle de çalışır.
• wget http://www.devreyakan.com.com/deneme.txt: Deneme.txt dosyasını web’den indirir ve mevcut dizine kaydeder.

Sistem Bilgisi Komutları

• cat /proc/meminfo: RAM ile ilgili ayrıntıları gösterir.
• cat /proc/partitions: SD kartınız veya sabit sürücünüzdeki bölümlerin boyutunu ve sayısını gösterir.
• cat /proc/version: İşletim sistemi’nin hangi sürümünü kullandığınızı gösterir.
• df -h: Kullanılabilir disk alanıyla ilgili bilgileri gösterir.
• df /: Ne kadar boş disk alanı olduğunu gösterir.
• dpkg – -get-selections | grep test: test ile ilgili tüm kurulu paketleri gösterir.
• dpkg – -get-selections: Tüm kurulu paketlerinizi gösterir.
• free: Ne kadar boş RAM alanı olduğunu gösterir.
• hostname -I: Cihazınızın IP adresini gösterir.
• lsusb: Cihazınıza bağlı USB donanımını listeler.
• vcgencmd measure_temp: CPU’nun sıcaklığını gösterir.
• vcgencmd get_mem arm && vcgencmd get_mem gpu: CPU ve GPU arasındaki bellek bölünmesini gösterir.

CPU Araçları

• cpufreq-set -g performance Governer’ı performansa ayarlar.
• cpufreq-set -u 2Ghz Tüm çekirdekler için maksimum frekansı ayarlar. Buradaki 2Ghz örnektir, kendi donanımıza göre bir rakam vermelisiniz. Ayrıca tek kart bilgisayar kullanıyorsanız bu komutları doğrudan işletim sistemini config sekmesinden kolayca yapabilirsiniz örneğin: armbian-config . raspi-config
• cpufreq-set -c 0-1 -u 1.8Ghz Belirli çekirdekler için maksimum frekansı ayarlar.
• lscpu | grep MHz CPU frekansını göster.
• taskset -c 3 programIsmi Bir uygulama için örneğin programIsmi belirli bir çekirdek kullansın.