Multimetre Nedir? Nasıl Kullanılır?

Elektrikde gerilim, akım ve direnç değerlerini ölçmek için kullanılan ölçü aletine multimetre denir. Bunun yanına ek olarak kısa devre kontrolü,transistör sağlamlık kontrolü gibi bir çok fonksiyonu vardır.  Piyasada ölçü aleti ve avometre diye de adlandırılır. Ampermetre ile akımı, voltmetre ile gerilimi, ohmmetre ile direnç ölçülür. Multimetre bütün bu fonksiyonları yapan ölçüm cihazıdır.

Analog Multimetre

Bu multimetreler günümüzde fazla kullanılmamaktadır. Analog multimetrenin üzerinde skala vardır. Dijital ölçü aletlerine göre avantajları vardır. Gerilim değişimleri skala üzerinde görülmesi daha kolaydır. Daha çabuk bozulur. Fiyat olarak basit fonksiyonlara sahip olanlar dijitallere nazaran daha ucuzdur. Ayrıca analog sistemler sevenler için vazgeçilmez bir ölçü aletidir.

Dijital Multimetre

Dijital multimetre fiyatları ucuz veya pahalı olabilir. Multimetre firmaları tarafından imal edilen dijital multimetre fiyatını, dayanıklılığı ve hassasiyeti belirler. Ölçülen değeri ekranda numaralar ile gösterir. Kullanmadan önce mutlaka talimatlarını okumalısınız. Ayrıca bazı modellerin, ısı sensörü gibi harici özelliklere sahip olduğunu bilmenizde fayda var. Bir çok modelde yüksek akım ve yüksek gerilim için sigorta koruması var fakat buna güvenip bilmediğiniz aralıktaki değerlere doğrudan bağlanmayın.

Multimetrenin Kullanımı

Öncelikle kullanacağımız multimetreyi tanıyalım. Biz devreyakan.com’da neredeyse tüm içeriklerimizde DT-830D isimli multimetreyi kullandık. Yaklaşık ₺20 ye temin edebilirsiniz. Ayrıca başlangıç ve öğrenmek için alabileceğiniz en mantıklı multimetredir.

Multimetrenin Bölümleri

Her hangi bir ölçüm yapmadan önce problarınız doğru takıldığına emin olun ve tekrar tekrar kontrol edin.

1 Bölümü: Akım ölçerken problardan biri buraya takılır.

2 Bölümü: Voltaj, Direnç, Diyot(Kısa Devre) ölçerken prob buraya takılır

3 Bölümü: Common bölümü, siyah prob sürekli buraya takılır.

A Bölümü: DC Voltaj ölçmek için mandalı buraya getiririz, ölçeceğimiz kaynağın potansiyel farkını bilmiyorsak, en yüksek değerden başlamalısınız.

B Bölümü: Direnci ohm cinsinden ölçerken kullanırız.

C Bölümü: Buzzer, diyot, kısa devre ölçümü için kullanılır, iki prob bir birine temas halindeyse ses ile uyarır.

D Bölümü: Cihazdan cihaza değişir fakat bu multimetede kare dalga sinyali üretir.

E Bölümü: Transistör ölçümü yani sağlamlık testi yaparken kullanılır.

F Bölümü: Yüksek DC Akımı ölçerken kullanılır, maksimum 10A kadar çalışır.

G Bölümü: DC Akımı ölçerken kullanılır.

H Bölümü: AC Voltaj ölçerken kullanılır.

T Bölümü: Transistörün hFE değeri için kullanılır. Ayrıca elinizdeki transistörün NPN veya PNP olduğuna karar veremiyorsanız kullanabilirsiniz.

Voltaj(Potansiyel Fark, Gerilim) Ölçümü

Multimetre nin üzerinde bulunan siyah ve kırmızı probları ölçü aleti nin uygun soketlerine takınız. Siyah prob COM soketine kırmızı prob ise orta sokete takalım. Ölçü aletimizin prob bağlatılarını tamamladıktan sonra multimetrenin kademesini ölçmek istediğimiz gerilim cinsine ayarlayınız. Örn: AC ve DC uygun olan gerilim cinsini seçtikden sonra gerilimini öğrenmek istediğimiz devre probları paralel olarak değdirerek öğrenmek istediğimiz voltajı ekranda görürüz. Doğru akımda ölçüm yaparken prob uclarını devrenin (+) kısmına kırmızı probu (-) kısmına ise siyah probu değdiriniz. Ters bağlantı da ise okuduğunuz değerde (-) işareti görebilirsiniz bu da probların ters yönlerde olduğunu belirtir.

Akım Ölçümü

Multimetre nin siyah ve kırmızı problarını ölçü aletimizin uygun soketlerine takalım. Örn: 10 ampere kadar bir ölçüm yapacak isek kırmızı probu en üst sokete takalım eğer 200 ma kadar ölçüm yapacaksak kırmızı probu orta sokete takalım. Gelelim amper cinsine ölçüm yapçağımız amper DC ise multimetreyi A (amper) kademesine getiriniz. ölçü aletinin problarını ölçmek istediğiniz devreye seri bağlayınız. Bilindiği gibi multimetre de akım ölçmek için multimetre devreye seri bağlanır. Eğer alternatif gerilimde akım ölçmek istersek bu tip bağlantı riskli olabilir. Bunun için ilk önce akım değerini ölçmek istediğimiz devrenin enerjisini keserek multimetreyi seri bağlayalım bağlantı tamamlandıktan sonra devrenin enerjisini tekrardan verelim. Bu bağlantıyı herzman yapamayabiliriz. Örn: Çalışmakta olan bir motorun yük altında kaç amper çektiğini bu bağlantı riskli olduğu için yapamayız. Bunun için piyasada bulunan pens amper metre ler kullanılır. Pens amper metreyle akım ölçmek için ölçü aletinin yanında manda la basarak ölçü aletinin üstündeki halka açılır ve ölçmek istediğimiz faza pens amper metre geçirilerek ölçüm yapılır.

Direnç Değeri Ölçümü

Multimetrenin siyah probunu com soketine kırmızı probunu ise direnç ölçümü yapacağımız için orta sokete takarak multimetreyi direnç bölümünde kaç ohm a kadar ölçüm yapacak isek direnç kademesi ayarlanır ve ölçü aletinin problarını direnç in bacaklarına paralel olarak değdiriniz. Multimetrenin üzerindeki diyot kademesindeki buzzer işareti ile kısa devre ölçümünde kullanılır. Örn: bir kablonun sağlamlık testini yapmak istersek probun bir ucunu kablonun bir ucuna diğer probu da kablonun diğer ucuna değdiriniz eğer buzzer öterse kablo sağlamdır. Elektrik panolarında buzzer kademesi pano testlerinde çok kullanılır.

100k Ohm Direncin Ölçümü

İki Adet 100k Ohm Direncin Seri Bağlı Ölçümü

İki Adet 100k Ohm Direncin Paralel Bağlı Ölçümü

Kapasitör Testi

Birçok multimetre de kapasitör değerini ölçme bulunmaz. Bundan dolayı multimetreye kondansatör testi yapılarak kondansatörün işlevini yapıp yapmadığı test edilir.

Kapasitöre gerilim uygulandığı zaman, kondansatöre giden elektrik yükleri yardımıyla kapasitör şarj olur. Şarj olduktan sonra (1-2 saniye içinde) kondansatöre doğru yük akışı kesilir. Bu prensibe göre çoklu ölçer; ohmmetre kademesine alınır, ölçü aletinin iki ucu kapasitörün iki ucuna bağlanır ve gösterge takip edilir.

Eğer, göstergeden okunan değer, önce büyük bir değerden (sonsuz) başlayıp, hızla azaldıktan sonra, hızla yeniden çok büyük (sonsuz) bir değere çıkıyorsa kapasitör görevini yapıyor denir. Aksi durum kondansatörde bir problem olduğunu gösterir. (Ölçümlerde ohmmetrenin uygun çarpanı deneysel olarak tespit edilir; kapasitörün değeri küçüldükçe ohmmetrenin çarpanı büyütülmelidir; x10; x100 gibi).

Kapasitör testi yapılırken kondansatör bir devreye bağlı olmamalı ve bir gerilim altında bulunmamalıdır. Kapasitör üzerinde yük topladığı için üzerinde gerilim kalır. Bu sebeple test yapmadan önce kondansatör uçları kısa devre edilir ve toplanan yük boşaltılır. Toplanan güç boşaltılmazsa insan sağlığı ve ölçüm cihazları için tehlikeli durumlar meydana gelebilir.

Transistör Testi

Multimetrelerin çoğunda transistörün çalışıp çalışmadığını, tipini (PNP veya NPN olduğunu) tespit ederek beta (hfe) kazancını ölçen fonksiyonlar vardır. Bu testler, transistörün multimetre üzerindeki özel sokete (c, b, e harfleri ile gösterilen) doğru yerleştirilmesiyle gerçekleştirilir. Transistörün kollektör ucu “c” soketine, tranzistörün beyz ucu “b” soketine ve transistörün emiter ucu da “e” soketine yerleştirilir. Eğer multimetrede transistör ölçüm fonksiyonu yoksa; kazanç ölçümü dışında, transistör testi yapılabilir.