Proteus 1001: Röle ve Transistör Kullanımı

Proteus serimize kaldığımız yerden devam ediyoruz. Bir önceki yazımızda yavaştan Proteus’un derinliklerine inmeye başlamıştık. En son AC ve DC devre yapısının ne olduğunu ve proteus’da bunların elektronik devre şemalarının nasıl çizildiğini öğrenmiştik. Hatta sadece onlarla kalmayıp, üstüne işimizi kolaylaştıracak bazı ince detay bilgileri öğrenmiştik. Bugün ki yazımızda ise röle ve transistör kavramlarının ne olduğunu ve nasıl kullanıldığını öğreneceğiz. Tabii ki bundan önce ilk olarak bazı kavramları tam olarak öğrenmemiz gerekmektedir.

Bildiğimiz gibi bu projeleri gerçekleştirirken, sizlere hep çeşitli devre elemanlarından bahsettik. Bunun en büyük sebebi devreyi kurarken neyi, neden kullandığınızı bilmezseniz, mantığını kavrayamayacağınız için ileride problem yaşamanızdı.

Switch Nedir?

Switchlerin genel olarak çalışma mantığı bildiğimiz gibi butonlar, anahtarlar gibidir. Fakat Switch’i normal bir butondan ayıran en önemli özelliği birden fazla duruma sahip olmasıdır. Tabii ki günümüzde bir sürü çeşitleri vardır. Anahtar diyagramı bunları yine birbirinden ayıran önemli özelliklerinden biridir. Fakat genel olarak switchler iki çeşit duruma sahiptir. Bunlar açık ve kapalıdır.

• SPST (Açık-Kapalı)
• SPDT (Açık-Açık)
• SPDT (Açık-Kapalı-Açık)
• DPST (Açık-Kapalı)
• DPDT (Açık-Açık)
• DPDT (Açık-Kapalı-Açık)

Gördüğünüz gibi bir sürü switch yapısı vardır. Bunun seçimi tamamen yapmakta olduğunuz projeye bağlıdır.

Röle Nedir?

Röle, elektromanyetik olarak çalışmasını sürdüren bir devre elemanıdır. Rölenin iç yapısına baktığımızda genel olarak 3 yapıdan oluşur. Bunlara sırası ile Bobin, Palet ve Kontak denir. Tabii ki ana unsurumuz bobindir. Röleyi incelediğimizde giriş kısmının bobin kısmı olduğunu göreceğiz. Röleye verilen enerji ile bobinde oluşan elektro mıknatıslanma mantığı üzerinden çalışmaktadır. Elektro mıknatıslanma sayesinde paletlerin kontrolü sağlanmaktadır. Rölenin çok geniş bir voltaj aralığı vardır. Bu yine sizin projenize bağlı olarak değişmektedir. Daha büyük bir yapıya ihtiyacınız var ise bunlara kontaktör denir. Bugün bu yapıyı kullanmayacağımız için onun detaylarına şu an girmiyorum. Sadece bilmeniz gereken şey röleler genelde elektronik alanında kullanılırken. Kontaktörler elektrik alanında kullanılmaktadır. Rölenin değerlerini istediğinizde yapmanız gereken tek şey, üzerinde bize verilen verileri okumaktır.

Transistör Nedir?

Girişine uygulanan sinyalleri yükselterek akım ve gerilim kazancı sağlayan yarı iletken bir devre elemanlarıdır. Devrelerde birden fazla kullanım sebebi vardır. Bunlardan biri anahtarlama, diğeri ise yükselteçtir.  Bu konuyu biraz daha açmak gerekirse, transistörlerimiz 3 bacaktan oluşmaktadır.

• Collector
• Base
• Emitter

Olmak üzere üç adet bacaktan oluşmaktadır. Çalışma mantığı collector ucundan emitter ucuna veya tam tersi şekilde akım geçişi sağlanarak işlemektedir. Bu değişim durumuna göre bunlara verilen ad NPN ve PNP transistördür. Tabii ki bu konuda kritik nokta “base” ucudur. Oraya bir miktar uygulanan tetikleme akımı sayesinde iki uç arasında geçiş sağlanabilmektedir. Oraya uygulanan minimum voltaj değeri genellikle transistöre bağlı olarak değişmektedir. Fakat örnek vermek gerekirse bazı transistörlerde bu durum 0.7V’dir. Bu yöntemi kullanarak da devrenizde anahtarlama ve gerilim ve akım kazancı sağlama gibi kritik özelliklere sahip olmuş olursunuz.

Proteus’ta Röle Uygulaması

Bugün ki röle uygulamasında anahtarlama ile LED kontrol uygulaması hazırlayacağız. Bunun için iki adet LED kullanacağız ki anahtarlama durumunu çok daha güzel gözlemleyebilelim. Tabii ki ekstra bazı devre elemanlarına ihtiyacımız olacaktır.

Gerekli Malzemeler

• 12V Pil
• Röle
• 2 Adet LED
• Switch
• Direnç (330R)

Uygulama

Uygulamada bağlantılarımızı sağlamamız gerekmektedir. Bildiğimiz gibi bugün ki uygulamamızda 12V pil ve röle kullanacağız. Switch ile birlikte de röle aracılığıyla manyetik alan prensibini kullanıp, anahtarlama görevimizi gerçekleştireceğiz. Bu durumu da en iyi ve en kolay şu an için LED aracılığıyla gözlemleyebiliriz.

Proteus’ta Transistör Uygulaması

İkinci uygulamamızda transistörün kullanımına örnek bir proje yapacağız. Bildiğiniz gibi transistörun base ayağına verilen tetikleme akımı sayesinde diğer iki uç arasında akım geçişi sağlanmaktadır. Birlikte bunu güzelce görebileceğimiz bir uygulama hazırlayacağız. Yine güzelce gözlem yapabilmek için uygulamamızda LED kullanacağız. Ardından son olarak şunu unutmayın 12V pil kullansak bile, tetikleme akımı bundan çok ama çok daha küçük olmalıdır. Bu transistöre göre değişmektedir. Bu noktada data sheet incelemenizi öneririz.

Gerekli Malzemeler​

• 12V Pil
• BC547 Transistör
• Switch
• Direnç (330R)

Uygulama

Devre elemanlarının değerlerine dikkat ederek simülasyonu başlatmanız gerekmektedir. Bazı durumlarda elemanı sahnede kullansak da değer vermeyi unutabilmekteyiz. Bunun en kısa yolu ise CTRL+E ile olacaktır.

En son ise size ekstra bir bilgi vermek istiyorum. Gün geçtikçe tabii ki devrelerimizi sadece program üzerinde kullanmayacağız. Daha profesyonelleşmek isteyenlerimiz olacaktır. Yaptığı devreleri başka programlar üzerinden oynama yapmak isteyeceklerdir. Bunun için örnek vermek gerekirse Metafile kullanmaları gerekecektir. Başka durumlardan örnek vermek gerekirse daha resmi ihtiyaçlarda (sunum ve benzeri olaylar için) dosyamızı PDF olarak kaydetmemiz gerekecektir. Bu ve benzeri durumları nasıl gerçekleştireceğinizi altta tek bir fotoğraf ile kolayca nasıl yapıldığını göstereceğim