Direnç Renk Kodu

Direnç Renk Kodu, dirençlerin direnç değerini ve yüzde toleransını kolayca tanımlamak için renkli bantlar kullanarak ifade edilir.

Buradaki bağlantıdan direnç değerinden renk hesabı ve renkten direnç hesabını yapabileceğiniz uygulamaya ulaşabilirisiniz.

Akım akışını kontrol etmek veya birçok farklı şekilde voltaj düşüşü üretmek için hem elektrik hem de elektronik devrelerde kullanılabilen birçok farklı direnç türü mevcuttur. Ancak bunu yapmak için gerçek direncin bir tür “direnç” değerine sahip olması gerekir. Dirençler, bir Ohm’un ( Ω ) fraksiyonlarından milyonlarca Ohm’a kadar farklı direnç değerlerinde mevcuttur.

Açıkçası, örneğin 1Ω , 2Ω , 3Ω , 4Ω vb. gibi olası her değerde mevcut dirençlere sahip olmak pratik olmayacaktır, çünkü kelimenin tam anlamıyla onbinlerce, hatta on milyonlarca farklı direncin mevcut olması gerekir. Bunun yerine dirençler, gövdelerine renkli mürekkeple basılmış direnç değerleriyle “en çok tercih edilen değerler” olarak üretilir.

Direnç değeri, tolerans ve watt değeri, direnç gövdesi, büyük güç dirençleri gibi, baskıyı okumak için yeterince büyük olduğunda, genellikle direncin gövdesine sayılar veya harfler olarak yazdırılır. Ancak direnç, 1/4 watt karbon veya film tipi gibi küçük olduğunda, baskı okunamayacak kadar küçük olacağından bu özellikler başka bir şekilde gösterilmelidir.

Bunun üstesinden gelmek için, küçük dirençler, hem direnç değerlerini hem de toleranslarını, direncin watt değerini gösteren fiziksel boyutuyla belirtmek için renkli boyalı bantlar kullanır. Bu renkli boyalı bantlar, genel olarak Direnç Renk Kodu olarak bilinen bir tanımlama sistemi üretir .

Uluslararası ve evrensel olarak kabul görmüş bir direnç renk kodu şeması, boyutu veya durumu ne olursa olsun bir direncin omik değerini belirlemenin basit ve hızlı bir yolu olarak yıllar önce geliştirilmiştir. Direnç değerinin her bir basamağını temsil eden spektral sırayla bir dizi ayrı renkli halka veya banttan oluşur.

Direnç renk kodu işaretleri her zaman soldan sağa doğru başlayarak her seferinde bir bant okunur, daha geniş genişlik tolerans bandı sağ tarafa yönlendirilir ve toleransını gösterir. İlk bandın rengi ile renk tablosunun hane sütunundaki ilişkili numarası eşleştirilerek ilk hanenin altındaki rakam belirlenir ve bu direnç değerinin ilk hanesini temsil eder.

Yine, ikinci bandın rengini, renk tablosunun hane sütunundaki ilişkili numarasıyla eşleştirerek direnç değerinin ikinci hanesini elde ederiz. Ardından direnç renk kodu aşağıda gösterildiği gibi soldan sağa okunur:

Standart Direnç Renk Kodu Tablosu

Direnç Renk Kodu Tablosu

Yukarıdaki direnç renk kodunu oluşturan her renkli bandın farklı ağırlıklı konumlarını aşağıdaki tabloya göre hesaplamak gerekir:

Direnç Değerlerinin Hesaplanması

Direnç Renk Kodu sistemini anladığımıza göre artık hesaplama işlemine başlayabiliriz. Direncin doğru değerini elde etmek için okumaya sol taraftan başlıyoruz peki sol tarafı nasıl anlayacağız? Bu konuda bir çok yöntem mevcut, en belirgin hane genelde sol taraf kabul ediliyor, ya da kabloya en yakın hane sol kabul ediliyor.

Hane,Hane, Çarpan = Renk, Renk x 10   Ohm cinsinden ^renk (Ω)

Örneğin, bir direnç aşağıdaki renkli işaretlere sahip olduğunu varsayalım;

Sarı  Mor  Kırmızı  =  4  7  2  =  4  7  x  10² = 4700Ω veya 4k7 Ohm

Dördüncü ve beşinci bantlar, direncin yüzde toleransını belirlemek için kullanılır. Direnç toleransı, belirtilen direnç değerinden direnç değişiminin bir ölçüsüdür ve üretim sürecinin bir sonucudur ve “nominal” veya tercih edilen değerinin yüzdesi olarak ifade edilir.

Film dirençleri için tipik direnç toleransları %1 ila %10 arasında değişirken, karbon dirençlerin toleransları %20’ye kadardır. Toleransları %2’den düşük olan dirençler, veya daha düşük toleranslı dirençler daha pahalı olan hassas dirençler olarak adlandırılır.

Beş bantlı dirençlerin çoğu, %1 veya %2 toleranslı hassas dirençlerdir, dört bantlı dirençlerin çoğu ise %5, %10 ve %20 toleranslara sahiptir. Bir direncin tolerans derecesini belirtmek için kullanılan renk kodu şu şekilde verilir:

Kahverengi = %1, Kırmızı = %2, Altın = %5, Gümüş = %10

Direncin dördüncü tolerans bandı yoksa varsayılan tolerans %20 olacaktır.

On rengin her birini temsil etmek için cümlede ayrı bir kelimeye sahip olan adlandırılan ifadeler, tekerlemeler ve deyimler şeklinde kısa, kolayca hatırlanan cümleler kullanarak direnç renk kodunu hatırlamak bazen daha kolaydır.

Elde edilen anımsatıcı, artan büyüklük sırasına göre dirençlerin renk kodunu oluşturan her bir kelimenin ilk harfini her renkle eşleştirir ve kullanılabilecek birçok farklı anımsatıcı sözcük grubu vardır. Bununla birlikte, bu sözler genellikle manasızdır, ancak direnç renklerini hatırlamak için asla daha az etkili değildir:

SOKAKTA SAYAMAM GİBİ

İngiliz Standardı (BS 1852) Kodu

Genel olarak daha büyük güç dirençlerinde, direnç değeri, tolerans ve hatta güç (watt) derecesi, direnç renk kodu sistemi yerine direncin gerçek gövdesine yazdırıldığından direnç renk kodu sistemleri gerekli değildir. Çünkü özellikle bileşen rengi solmuş veya kirli olduğunda ondalık nokta veya virgülün konumunu “yanlış okumak” çok kolaydır. Bireysel dirençlerin direnç değerlerinin yazılması ve yazdırılması için daha kolay bir sistem geliştirilmiştir.

Bu sistem İngiliz Standardı BS 1852 Standardına ve onun yerine geçen BS EN 60062 kodlama yöntemine uygundur, ondalık noktanın yerini bin veya kilohm için “K” sonek harfleri , milyon veya megaohm için “M” harfi almıştır. Çarpanın bire eşit veya birden küçük olduğu durumlarda kullanılan “R” harfi ile çarpan değerini ifade eder ve bu harflerden sonra herhangi bir sayının gelmesi ondalık basamağa denk olduğu anlamına gelir.

Bazen üreticiye bağlı olarak, yazılan direnç değerinden sonra 4k7 J gibi direnç tolerans değerini temsil eden ek bir harf bulunur ve bu son ek harfler şu şekilde verilir:

Ayrıca, bu yazılı kodları direnç değerleri ile karıştırmamaya dikkat edin buradaki K ve M tolerans değerini ifade eder ve bu tolerans kodları direnç değerinden sonra boşluklu veya boşluksuz bir şekilde yazılır.

Direnç Toleransı, E-serisi ve Tercih Edilen Değerler

her olası direnç değerinden bir dirence sahip olmak için, milyonlarca direnÇ olmasa bile kelimenin tam anlamıyla yüzbinlerce farklı direnç üretilmesi gerekir. Bunun yerine dirençler, yaygın olarak tercih edilen değerler olarak bilinen değerlerde üretilir .

1Ω ve üzeri sıralı direnç değerleri yerine, belirli tolerans sınırları içinde belirli direnç değerleri mevcuttur. Bir direncin toleransı, gerçek değeri ile gerekli değer arasındaki maksimum farktır ve genellikle artı veya eksi yüzde değeri olarak ifade edilir. Örneğin, 1kΩ ±%20 tolerans direnci, maksimum ve minimum direnç değerine sahip olabilir:

Maksimum Direnç Değeri

1kΩ veya 1000Ω + %20 = 1.200Ω

Minimum Direnç Değeri

1kΩ veya 1000Ω – %20 = 800Ω

O zaman yukarıdaki örneğimizi kullanarak, 1kΩ ±%20 tolerans direncinin maksimum değeri 1200Ω ve minimum değeri 800Ω olabilir ve bu da 400Ω’luk bir farkla sonuçlanır.

Çoğu elektrik veya elektronik devrede, aynı direncin bu büyük %20’lik toleransı genellikle bir sorun değildir, ancak filtreler, osilatörler veya amplifikatörler vb. gibi yüksek doğruluklu devreler için yakın toleranslı dirençler belirtildiğinde, doğru tolerans direncinin kullanılması gerekir. %20 tolerans direnci genellikle %2 veya %1 tolerans tipinin yerini almak için kullanılamaz.

Beş ve altı bantlı direnç renk kodu daha çok yüksek hassasiyetli %1 ve %2 film türleri ile ilişkilendirilirken, %5 ve %10 genel amaçlı türler dört bantlı direnç renk kodunu kullanma eğilimindedir. Dirençler bir dizi toleransa sahiptir, ancak en yaygın ikisi E12 ve E24 serisidir.

Direnç Toleransı ve E-serisi Tablosu

Ardından, direnç için gerekli olan yüzde tolerans için uygun E-serisi değeri kullanılarak, buna bir çarpma faktörü eklenerek, o seri içindeki herhangi bir omik direnç değeri bulunabilir. Örneğin, tercih edilen 3.3 değerine sahip %10 toleranslı bir E-12 serisi direnç için hesaplanan değer:

Değer x Çarpan = Direnç

3,3 x 1 = 3,3Ω

3,3 x 10 = 33Ω

3,3 x 100 = 330Ω

3,3 x 1000 = 3,3kΩ

3,3 x 10.000 = 33kΩ

3,3 x 100.000 = 330kΩ

3,3 x 1.000.000 = 3,3MΩ

Bu tercih edilen değerlerin matematiksel temeli, kullanılan gerçek serinin karekök değerinden gelir. Örneğin, E6 %20 serisi için altı ayrı direnç veya adım (1.0 ila 6.8) vardır ve on’un altıncı kökü olarak verilir ( 6√ 10 ), dolayısıyla E12 %10 serisi için on iki ayrı direnç veya adım vardır. (1.0 ila 8.2) ve bu nedenle on ( 12√ 10 ) ‘ nin onikinci kökü olarak verilir ve kalan E-serisi değerleri için böyle devam eder.

Yukarıda gösterilen Tercih Edilen Değerlerin tolerans serisi, İngiliz Standardı BS 2488’e uyacak şekilde üretilmiştir ve maksimum veya minimum toleransta herhangi bir direncin komşu değeriyle örtüşmesi için seçilen direnç değerleri aralıklarıdır. Örneğin, %5 toleranslı E24 direnç serisini alın. Komşu direnç değerleri sırasıyla 47 ve 51Ω’dir.

   47Ω + %5 = 49.35Ω ve 51Ω – %5 = 48.45Ω , yalnızca 0,9Ω örtüşme gerçekleşir.

Yüzey Montaj Direnç (SMD Direnç)

Yüzey Montaj Direnç veya SMD Direnç, doğrudan bir devre kartının yüzeyine lehimlenmek üzere tasarlanmış çok küçük dikdörtgen şekilli metal oksit film dirençleridir. Yüzeye montaj dirençleri genellikle, üzerine kalın bir metal oksit direnci tabakasının yerleştirildiği seramik bir substrat gövdesine sahiptir.

Direncin direnç değeri, kullanılan kaplanmış filmin istenen kalınlığı, uzunluğu veya tipi artırılarak kontrol edilir ve %0,1’e kadar yüksek hassasiyette düşük toleranslı dirençler üretilebilir. Ayrıca gövdenin her iki ucunda da doğrudan baskılı devre kartlarına lehimlenmelerine olanak tanıyan metal terminaller veya kapaklar bulunur.

Yüzey Montajlı Dirençler, direnç değerlerini belirtmek için daha yaygın eksenel tip dirençlerde kullanılana benzer 3 veya 4 basamaklı bir sayısal kodla yazdırılır. Standart SMD dirençleri, ilk iki hanenin direnç değerinin ilk iki sayısını temsil ettiği üç haneli bir kodla işaretlenir ve üçüncü hane x1, x10, x100 vb. çarpandır. Örneğin:

“103” = 10 × 1.000 ohm = 10× 10³ = 10 kiloΩ

“392” = 39 × 100 ohm = 39× 10² = 3.9 kiloΩ

“563” = 56 × 1.000 ohm = 56× 10³ = 56 kiloΩ

“105” = 10 × 100.000 ohm =10× 10⁵ = 1 MegaΩ

100Ω’dan küçük bir değere sahip yüzeye montaj dirençleri genellikle: “390”, “470”, “560” olarak yazılır ve son sıfır 10 x ^o çarpanı temsil eder, bu 1’e eşittir. Örneğin:

“390” = 39× 10⁰ = 39 × 1Ω = 39Ω veya 39RΩ

“470” = 47× 10⁰ = 47 × 1Ω = 47Ω veya 47RΩ

Onun altındaki direnç değerleri, daha önce BS1852 formunda görüldüğü gibi ondalık noktanın konumunu belirtmek için “ R ” harfine sahiptir, böylece 4R7 = 4.7Ω olur .

“000” veya “0000” işaretine sahip yüzeye montaj dirençleri, sıfır-Ohm (0Ω) dirençlerdir veya başka bir deyişle, bu bileşenler sıfır dirence sahip olduğundan kısa devre bağlantılarıdır.

Dirençler hakkında bir sonraki içerikte , dirençleri bir seri bağlantıda inceleyeceğiz ve toplam direncin, birlikte eklenen tüm dirençlerin toplamı olduğunu ve akımın bir seri devre için ortak olduğunu kanıtlayacağız.