Röle Nedir? Çeşitleri Nedir? Nerelerde Kullanılır?

[sc name=”input” ][/sc]

Neredeyse her alanda ve yerde röle kullanmaktayız, bu yazımızda röle hakkında bilgiler veriyoruz.

Röle Nedir?

Röle, düşük akım kullanarak yüksek akım çeken cihazları anahtarlama görevinde kullanılan devre elemanıdır. Kısaca çalışma prensipleri: rölenin bobinine enerji verildiğinde mıknatıslanan bobin bir parçayı hareket ettirerek kontakların birbirine temasını sağlar ve devrede elektrik iletim sağlanmış olur.

Röle Nasıl Çalışır?

Röle üstünde genelde NO (normally open), NC (normally closed) ve COM (common) yazan üç adet bağlantı bulunmaktadır. Normally open olan bağlantı, röleye enerji verilmediği durumda common ucu ile açık devredir, dolayısı ile iletim geçekleşmez. Rölenin bobinine enerji verildiğinde NO ile COM uçları kısa devre olur ve elektrik akımı sağlanır. NC ucu ise NO’nun tam tersi şekilde çalışır, yani bobine enerji verilmediğinde NC ve COM uçları kısa devredir. Enerji verildiğinde açık devre oluştururlar.

Röle Nerelerde Kullanılır?

Rölelerin kullanım alanları çeşitlerine göre değişmektedir. Yüksek akımlı devrelerin kontrolü çok önemli olduğundan birçok alanda kullanılırlar. Örnek vermek gerekirse sigortalarda, alarm sistemlerinde, elektrikli ev aletlerinde sıkça kullanılmaktadırlar. Rölenin çeşitlerini ve kullanım amaçlarını inceleyerek kullanım alanları hakkında bir fikir sahibi olabiliriz.

Röle Çeşitleri

Farklı kullanım alanlarına bağlı şekilde farklı çeşitlerde röleler bulunur. Yaygın olarak kullanılmakta olan röleler şu biçimdedir:

Reed Röle

Reed röle, yapı olarak içi asal gaz ile doldurulmuş ve içerisinde iki tane kontak bulunan röle tipidir. Reed röleler manyetik alan etkisi ile iletim/kesim durumuna geçerler, yani kontakları manyetik alan etkisi ile çalışır. Örneğin reed röleye bir mıknatıs yaklaştırıldığında kontak durumları değişmektedir. En yaygın kullanıldığı alanlar hırsız alarm sistemleridir.

Termik Röle

Termik röleler, kontak durumları ortamda bulunun ısıya göre değişen rölelerdir. Termik rölelerin kullanım amacı ortamda bulunun ısı belirlenen ısıdan daha yüksek seviyeye ulaştığı durumlarda elektrik devresindeki akımı kesmektir. Bu işlem, termik rölenin içerisinde bulunan bi-metal adındaki özel bir metal bileşimi ile gerçekleşir. Bu bileşim, ısıya göre değişik genleşme karakteristiğine sahip iki metalden meydana gelmektedir. Metallerden biri fazla, diğeri daha az genleşir. Isı değişiminde bu genleşme röledeki kontakların kapanmasını sağlar ve ısı enerjisi hareket enerjisine dönüşür. Termik röleler de yapı olarak kendi içlerinde çeşitlere sahiplerdir. Yaygın kullanım alanı olarak ütüleri örnek verebiliriz.

Solid State Röle

Katı hal (solid state) rölelerde mekanik herhangi bir parça bulunmaz, bu sayede ömürleri standart rölelerden daha uzundur. Solid state röleyi en önemli kılan özellik aşırı yüksek akım değerlerine kadar dayanabilmeleridir.

Kaçak Akım Rölesi

Kaçak akım koruma rölelerinin amacı yalıtım hatası bulunan, bu nedenle belirlenen akım değerlerinden daha fazla akımın geçtiği devrelerde enerjiyi kesmektir. Sistemdeki giren akım ve çıkan akımın denk olmaması, rölenin çalışmasını sağlar. Yani iki akımın oluşturmuş olduğu manyetik alan sıfırdan farklıysa kontak durumları değişir. Çalışma standartlarını belirleyen yönetmeliğe göre 30 mA akım değerinde kişi (hayat koruma) fonksiyonunu, 300 mA akım değerinde ise tesisat (yangın koruma) fonksiyonunu gerçekleştirmektedir.

Zaman Rölesi

Zaman röleleri, kontak durumları belli bir süre dolduktan sonra değişen rölelerdir. Süre kullanıcı tarafından belirlenir. Zaman rölelerinden bazıları enerji satın aldıktan sonra gecikme süresinin dolmasını bekler ve ondan sonra kontak durumunu değiştirir, bazıları ise üstündeki enerji kesildikten sonra bu işlemi gerçekleştirir.

Motor (Faz) Koruma Rölesi

Faz koruma röleleri, faz sinyallerini ölçerek motorlarda meydana gelebilecek olumsuzlukları önlemek amacı taşırlar. Kontrol ettikleri fazlardan herhangi birinin olmaması motorda aşırı ısınma ve sonrasında kısa devre olarak yanma sorunu oluşturacaktır. Fazlarda herhangi bir eksiklik yoksa, kontrol edilen fazların sırasının doğru olmadığı durumlarda sistem yine hasar görebilir. Bunun haricinde önceden belirlenen faz ayarlarının dışındaki durumlar yaşanması da olumsuz sonuçlar ortaya çıkarmaktadır. Tüm bu olumsuzlukları önlemek amacı ile bu tip röleler kullanılıyor.

Röle Devreye Nasıl Bağlanır

Arduino gibi mikrokontrolcüler ile röle kullanmak için aşağıda şeması verilen elektrik devresini kullanabilirsiniz.

Arduino ile Röle Bağlantısı

Devremizde rölenin normalde açık (NO) pinine bir LED bağlı. Devreye enerji verildiğinde yazdığımız program ile rölenin kontağı 2 saniye sonra normalde kapalı (NC) durumuna geçiyor.

#define role 8
void setup() 
{ 
pinMode(role, OUTPUT);
} 
void loop() 
{ 
digitalWrite(role,LOW);
delay(2000);
digitalWrite(role,HIGH);
delay(2000);
}

[sc name=”input” ][/sc]